Wojna w Ukrainie – jak reagować?

Wobec dramatycznych wydarzeń na Ukrainie ponownie zadajemy sobie to pytanie: Jak w tej sytuacji być solidarnym i zaangażowanym ojcem? Obrazy wojny i poczucie zagrożenia docierają też do naszych dzieci. I jako ojcowie nie powinniśmy zostać obojętnymi ani wobec tego, co się dzieje – ani wobec tego co się w tym kontekście dzieje z naszymi dziećmi.  

• Jak mądrze zaangażować się w pomoc uchodźcom z Ukrainy? 
• Jak rozmawiać z dziećmi o wojnie? 
• Jak zabezpieczyć siebie i dzieci przed dezinformacją? 

Zebrałem kilka kluczowych punktów, które jako ojcowie możemy uznać za zadania do wykonania: 

I. Przemyśl swoją postawę i wybierz, jakim ojcem chcesz w tej sytuacji być.

1. Zanim zwrócisz się do dzieci, najpierw przeanalizuj to, jak sam reagujesz i co czujesz? 
2. Czy poświęcasz godziny na śledzenie tego, co się dzieje? Sprawdź, czy nie jesteś przez to nadmiernie wzburzony, sfrustrowany, zalękniony, a w konsekwencji za mało skoncentrowany na wspieraniu swoich dzieci. O to właśnie chodzi atakującym – na przykuciu uwagi, wzbudzeniu strachu, frustracji, przygnębienia. To jest część działań militarnych – tzw. operacje wpływu, czyli oddziaływanie na ludzi. Nie dajmy się temu. 
3. Przemyśl, kim powinieneś być w tej sytuacji – dzieci patrzą na Ciebie i od Ciebie uczą się, jak reagować i co robić. 

II. Posłuchaj swoich dzieci – zanim zaczniesz coś tłumaczyć, zrozum, co jest w ich głowach i jakie są ich emocje. Podziel się tym, jak sam to przeżywasz – nawet jeśli nie zawsze robisz to w dojrzały sposób. Mimo wszystko podpowiedz dzieciom, jak warto do tego podejść. 

III. Jeśli wiek dziecka na to pozwala, to porozmawiaj o wojnie – nie trywializuj, ale uświadamiaj: 

• dlaczego wojna jest zła, 
• jakie powinny być postawy ludzi na wojnie (jeśli masz historie rodzinne – to jest ten czas, by je opowiedzieć, przypomnieć), 
• jakie są właściwe postawy w obliczu wojny (wspieranie ludzi w potrzebie), 
• postaraj się realnie ocenić poczucie zagrożenia – w Polsce NIE ma wojny, jesteśmy częścią NATO – poczucie zagrożenia jest zrozumiałe, ale sytuacja jest zupełnie inna niż na Ukrainie. 

IV. Zacznij działać! Zaangażuj się razem z dziećmi w konkretne działania, które są teraz potrzebne i właściwe na tym etapie.

Poniżej 3 obszary działań, które teraz są najbardziej adekwatne:  

Nr 1. Zaangażujcie się wspólnie w pomoc uchodźcom – tutaj nasze pierwsze i najważniejsze wspólne zadanie. Kilka uwag:

· Współpracuj z zaufanymi organizacjami. Nie twórz nowych inicjatyw, nie zakładaj nowych grup na FB czy stron pomocowych w internecie, bo to wzmaga chaos, który wykorzystują agresorzy (próbując utrudnić te działania) oraz cyberprzestępcy – szukając łatwego zysku. Dołącz do działań znanych/renomowanych organizacji, np. Caritas (który ma sieć pomocową na Ukrainie).

· Możesz włączyć się w inicjatywę Ojcowskich Klubów Tato.Net – most pomocy z Ukrainą: ojcowie ojcom, rodzina rodzinie. Jeżeli możesz, dołącz, oferując dach nad głową dla matek z dziećmi. Rodziny, które mają warunki na czasowe przyjęcie uchodźców mogą kontaktować się z Ojcowskim Klubem we Lwowie lub przez grupę na facebooku Ojcowie Tato.Net.

· Odpowiadaj na realne potrzeby, kierując pomoc przez zaufane osoby i instytucje. Tutaj możesz włączyć się w konkretną pomoc>> Tato.Net dla ukraińskich rodzin. A tutaj możesz zasilić fundusz Ojcowskiego Klubu Tato.Net we Lwowie >> https://zrzutka.pl/tatonet/s/OKUkraina 

· Jeśli ważną częścią życia Waszej rodziny jest modlitwa, pamiętaj o tych, którzy teraz potrzebują jej najbardziej

· I na ile to możliwe – włączaj w te działania swoje dzieci!

Nr 2. Postaw tamę dezinformacji – naucz siebie i swoją rodzinę (w tym dzieci), jak ją rozpoznawać i neutralizować:

To ważne, bo ostatnie dni pokazały, że jesteśmy bardzo podatni na techniki dezinformacyjne stosowane przez agresorów. Przykład to kolejki po paliwo w dniu wybuchu wojny na Ukrainie czy wykupowanie płynu Lugola po zajęciu Czarnobyla – to były wrzutki dezinformacyjne agresorów. W internecie jest dużo wskazówek, jak radzić sobie z dezinformacją. Tutaj publikuję krótkie, ale cenne wskazówki CERT Polska – zespołu powołanego do reagowania na zdarzenia naruszające bezpieczeństwo w sieci działającego w NASK:

· Bądź wyczulony na sensacyjne informacje, w szczególności zachęcające do natychmiastowego podjęcia jakiegoś działania. Weryfikuj informacje w kilku źródłach. Upewnij się, że informacja jest prawdziwa, zanim podasz ją dalej w mediach społecznościowych. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do wiarygodności – wstrzymaj się.

· Uważaj na wszelkie linki w wiadomościach mailowych i SMS-ach, zwłaszcza te sugerujące podjęcie jakiegoś działania, np. otwarcie jakiegoś załącznika czy konieczność zmiany hasła. Obserwujemy obecnie dużo kampanii organizowanych przez cyberprzestępców, którzy wykorzystują temat wojny na Ukrainie, żeby zainstalować ransomware (złośliwe oprogramowanie wymuszające okup) czy namówić do przelewów na podejrzane konta.

Upewnij się, że posiadasz kopię zapasową wszystkich ważnych dla siebie plików i potrafisz je przywrócić w przypadku takiej potrzeby – obserwujemy na Ukrainie wykorzystywanie maleware’u (złośliwe oprogramowanie) do niszczenia danych – to może rozprzestrzenić się na inne kraje.

· Śledź ostrzeżenia o nowych scenariuszach ataków w mediach społecznościowych w zaufanych źródłach. Przykłady tych źródeł to CERTy (np. CERT Orange) czy znane serwisy poświęcone cyberbezpieczeństwu, jak Niebezpiecznik.pl, Zaufana Trzecia Strona czy Sekurak (chłopaki robią dobrą robotę)

· Zgłaszaj każdą podejrzaną aktywność przez formularz na stronie incydent.cert.pl lub mailem na cert@cert.pl. Podejrzane SMS-y prześlij bezpośrednio na numer 799 448 084. Rekomendujemy zapisanie go w kontaktach.

Porad, jak dbać o bezpieczeństwo w internecie jest dużo więcej. Na przykład warto obejrzeć poradnik, jak weryfikować prawdziwość informacji: https://youtu.be/zp40mcpOPjQ 

Zawsze kieruj się zasadą opierania się na sprawdzonych źródłach.

Nr 3. Chroń cyfrowe bezpieczeństwo swoje i swoich dzieci

W obecnej chwili (tzn. w pierwszych dniach wojny na Ukrainie) w internecie toczy się zarówno wojna informacyjna (patrz zalecenia z poprzedniego punktu), jak i cybernetyczna. Widzimy realne ataki na infrastrukturę informatyczną stron konfliktu oraz stron wspierających (w tym polskich firm i organizacji). Dlatego:

· Upewnij się, że Twoje dzieci i ich urządzenia (komputery, smartfony) są odpowiednio zabezpieczone od agresywnych/nieodpowiednich obrazów czy treści wojennych. Warto wiedzieć, że media społecznościowe – w tym TokTok czy Instagram – były od dłuższego czasu wykorzystywane przez agresorów do budowania poczucia zagrożenia, także wśród dzieci, w ramach militarnych tzw. operacji wpływu.

· Jeśli tego nie zrobiłeś dotychczas, zacznij korzystać z narzędzi kontroli rodzicielskiej, żeby chronić swoją rodzinę. I porozmawiaj o tym z dziećmi. To dobra okazja, żeby wiarygodnie wyjaśnić im, dlaczego taka ochrona jest potrzebna.

· Zadbaj o cyberbezpieczeństwo wszystkich urządzeń cyfrowych, które posiadasz! Sprawdzaj je antywirusami, włącz zabezpieczenia. To ma teraz znaczenie, bo atakujący do cyberataków typu DDoS (blokada usługi) wykorzystują przejęte komputery zwykłych ludzi, którzy dali się złapać na malware i nieświadomie oddali swoje komputery do dyspozycji atakujących.

· Z sytuacji na Ukrainie korzystają także zwykli przestępcy – bądź czujny i słusznie podejrzliwy wobec czegokolwiek, co trafi do Twojego komputera!